مدرار سایتی برای فهمیدن
ذوالقرنین قرآن کیست ? ۸
{مغرب الشمس و مطلع الشمس ۳}
همانگونه که گفته شد در اسناد میان رودانی اعم از اسناد سومری و اکدی و بابلی و آشوری بارها نام دو دریای غروب خورشید (دریای عُلیا) و دریای طلوع خورشید (دریای سفلی) آمده است. بدرستی مشخص نیست که بر چه اساسی مردمان میان رودان این دو دریا را مکان غروب خورشید و مکان طلوع خورشید می دانستند ?! اینکه قدما عالم را چگونه می دیدند و چه فلسفه ای در پس چنین نام گذاری هایی وجود داشته است. مسئله ای است که شاید نتوان بدان رسید و درک جهان بینی قدما ممکن نیست مگر اینکه سفر در زمان نماییم تا جهان را به مانند آنان ملاحظه نماییم.
اما آنچه که برای ما حائز اهمیت است تطابق این اسناد میان رودانی با آیات سوره مبارکه کهف در باب مغرب الشمس و مطلع الشمس است که ذوالقرنین بدانجا سفر داشته است. در اسناد میان رودانی چندین پادشاه توانسته اند به ساحل هر دو دریا دست یابند. ذوالقرنین آیات قرآن مجید و عزیز نیز باید علی القاعده یکی از این پادشاهان باشد.
اما در باب تطبیق مغرب الشمس و مطلع الشمس قرآن مجید و عزیز با اسناد میان رودانی باید به چند نکته توجه نمود.
نکته ۱: در آیات قرآن مجید و عزیز ابداً از سفر ذوالقرنین به شرق و غرب سخنی نرفته است بلکه تنها اشاره شده است که ذوالقرنین به راهی رفته تا به مکان غروب خورشید (مغرب الشمس) می رسد و سپس به راهی دیگر می رود تا به مکان طلوع خورشید (مطلع الشمس) می رسد. بنابراین سخنی از سفر ذوالقرنین به غرب و شرق نشده است.
نکته ۱ از ۱: برخلاف آیات قرآن که در آن به جهت سفر ذوالقرنین اشاره نشده است در بعضی احادیث از سفر ذوالقرنین به غرب و شرق یاد شده است که شاید بتوان آن را در راستای مغرب الشمس و مطلع الشمس تأویل کرد.
نکته ۲: در آیات سورهٔ مبارکه کهف در بارهٔ سفر ذوالقرنین به مغرب الشمس آمده : 👈 { فَأَتْبَعَ سَبَبًا ﴿۸۵﴾حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَهٍ وَوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا قُلْنَا یَا ذَا الْقَرْنَیْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَإِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِیهِمْ حُسْنًا ﴿۸۶﴾= تا راهى را دنبال کرد (۸۵) تا آنگاه که به غروبگاه خورشید رسید به 👈 نظرش آمد که [خورشید] در چشمه اى گل آلود و سیاه غروب مى کند و نزدیک آن طایفه اى را یافت فرمودیم اى ذوالقرنین [اختیار با توست] یا عذاب مى کنى یا در میانشان [روش] نیکویى پیش مى گیرى (۸۶) } همانگونه که ملاحظه می نمایید ذوالقرنین چون به مغرب الشمس می رسد در آنجا به نظرش می آید که خورشید در «عَیْنٍ حَمِئَهٍ» غروب می نماید. بیشتر مترجمین قرآن مجید کلمه «عَیْنٍ حَمِئَهٍ» را به چشمه گل آلود و تیره ترجمه نموده اند. اما یک معنای عین آنگونه که علامه طباطبایی رحمت الله علیه می فرمایند دریا می باشد. به فقرات زیر از تفسیر گرانسنگ المیزان در این باره دقت فرمایید : 👇
{«حَتَّى إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَهٍ وَوَجَدَ عِنْدَهَا قَوْمًا».
کلمهٔ «حتی» دلالت می کند بر اینکه فعلی در تقدیر است و تقدیر کلام «فسار حتی اذا بلغ = و سیر کرد تا به مغرب آفتاب رسید» می باشد. و مراد از مغرب آفتاب، آخر معموره آن روز از ناحیه غرب است، به دلیل اینکه می فرماید : «نزد آن مردمی را یافت». مفسرین گفته اند : منظور از «عین حمئه» چشمه ای دارای گل سیاه یعنی لجن است، چون حمأه به معنای آن است و مقصود از 👈عین دریا است؛ چون بسیار می شود که این کلمه به 👈 دریا هم اطلاق می گردد. و مقصود از اینکه فرمود «آفتاب را یافت که در دریائی لجن دار غروب می کرد» این است که به ساحل دریایی رسید که دیگر ماورای آن خشکی امید نمی رفت، و چنین به نظر می رسید که آفتاب در دریا غروب می کند چون انتهای افق بر دریا منطبق است. بعضی هم گفته اند : چنین چشمه لجن داری با دریای محیط؛ یعنی اقیانوس غربی، که جزایر خالدات در آن است منطبق است و جزائر مذکور همان جزائری است که در هیأت و جغرافیای قدیم مبدأ طول به شمار می رفت، و بعدها غرق شد و فعلاً اثری از آنها نمانده است. جملهٔ «فِی عَیْنٍ حَمِئَهٍ» به صورت «عین حامیه» یعنی حاره (گرم) نیز قرائت شده و اگر این قرائت صحیح باشد دریای حار با قسمت استوائی اقیانوس کبیر که مجاور آفریقا است منطبق می گردد، و بعید نیست که ذوالقرنین در رحلت غربیش به سواحل آفریقا رسیده باشد. } (کتاب ترجمه تفسیر المیزان جلد ۱۳ صفحه ۴۹۹)
ادامه دارد ….
