مدرار سایتی برای فهمیدن
{ساگارتی قبیله هفتم ماد ۳}
{اما از کشور زکرتو خود، چنانکه گذشت، در ناحیت شمالی دهدژ زاکروتی (شاهین دژ) و بی فاصله پس از آن، واقع در بین مراغه و میانه کنونی، از جمله در مهمترین و مشهورترین لشکرکشی های آشوریان به سرزمین ماننایی – مادستان، یعنی آمدن سارگون دوم (۷۲۱-۷۰۵ ق م) برای انتظام امور ولایات شمالی جبال زاگروس یا جنوب آذربایجان کنونی (به سال ۷۱۴/۷۱۵ ق م) یاد گردیده است. هم در شرح این وقایع است که نخست بار نام دیاکو خداوند دهدژ زاکروتی بنابه هرودوت (۹۷/۱-۱۰۰) متحد کننده قبایل ماد و نخستین پادشاه ایشان در تاریخ ذکر می شود. فرمانروای ایالت زکرتو در آن هنگام متاتی نام داشت، لیکن نام کشور دیاکو واقع در سرزمین ماد‌های نیرومند را گاهی مادای(Mădai)گفته‌اند و بعضی مسی (Messi)دانسته‌اند، که ذیلا اشاره خواهد رفت، اما در اینکه دهدژ زاکروتی دیاکویان تقریباً در مرز بین کشور ایشان و ایالت زکرتو متاتیان بوده، تردیدی نباید داشت.
داستان، اشارت وار، از این قرار است که دیاکو تنها یکی از سران قبایل متعدد مادی و یکی از فرمانروایان کوچک مادای (۷۲۷-۶۷۵ ق م) خود تابع پادشاهی ماننایی بود (شکین مات ماننایی، فرمانروایی از جانب ماننا) که درخشش تاریخ جانشینان وی بر چهره‌اش پرتوی تابان افکنده است. اما وی به سال ۷۱۶ ق م در شورش حکام ولایات پیرامون خود، به سرکردگی متاتی فرمانروای کشور «زکرتو» بر ضد پادشاه ماننایی (آزا) به خاطر آنکه گویا با آشوریان پیمان (ننگین) بسته است، هنباز شد. پس سارگون دوم بی درنگ مداخله نمود، غالب سران شورشی دستگیر شدند که بعضی را کشت و بعضی را تبعید کرد. آن گاه پس از تصرف شهر ایزیرتو پایتخت ماننایی و قلاع زیویه و آرمائیت رهسپار نواحی دورتر جنوبی شد، و از جمله ولایات سیگریس (گروس) و ارانزیاش (ظ: رَزَن) و شپردا (شراء) و اوریاکو (ظ: خرقان) را واقع در منطقه همدان کنونی تسخیر کرد.
سال بعد (۷۱۵ ق م)، پادشاهی اورارتو (آذربایجان شمالی) در پیکار پیوسته بر ضد امپراتوری آشوری، از دیاکو که هنوز مَحمی و متحد پادشاهی ماننایی (آذربایجان جنوبی) بود، خواست تا از آن بگسلد و به اتحادیه اورارتویی ضد آشوری بپیوندد. دیاکو پذیرفت و محض ابراز وفاداری یک پسر خویش را همچون گروگان به نزد روسا پادشاه اورارتو فرستاد.همین امر، واکنش فوری سارگون را برانگیخت، و چون شورشهای ضد آشوری ایالتهای ماننای-مادی نیز دامنه ای یافته بود، پس لشکرکشی به سرزمین مادای لازم آمد. سارگون به کشور دیاکو وارد شد، او را دستگیر نمود و همراه با خانواده اش به هامات [حماه ] سوریه تبعید کرد. آن گاه از آنجا روی به سوی ایالتهای شمالی – از جمله زکرتوی متاتی‌ِ سرکش آورد، ولی همین وقت در ایالت جنوبی آنجا، خارخار (دهستان خورخوره کنونی از بخش دیواندره کردستان) شورشی بزرگ رخ داد.
شورش مزبور که بر اثر قِوام اتحادیه قبایل مادی، و امداد ایالتهای الی پی (حلوان،برخی ماهیدشت را گفته اند) و هامبان (کامبانده، ظ: کامیاران یا کرمانشاه کنونی) قوت گرفته بود، سرکوب شد و فرمانروایان مادای تن به پرداخت خراج دادند. سپس، سارگون باز به قصد «زکرتو» لشکرکشی پر آوازه‌ای به طرف اورارتو ترتیب داد (۷۲۴ ق م). در سرزمین پارسوای آشوری (بخش شرقی استان اربیل کنونی منضم به بخش شمالی استان سلیمانیه عراق) هدایای بیست و شش تن از خداوندان دهدژهای مادی، فرمانروایان کشور مادای را دریافت کرد. آن گاه، با گذشتن از گردنه های کوهستانی، وارد ایالت مسی(مشتا) شد و پس از ملاقات با پادشاه ماننایی و دریافت هدایای او، روی به سوی زکرتو آورد. متاتی فرمانروای سرکش و سربلند آنجا- که سزاست نامش آوازه یابد – روش دیرین را به کار بست، مقر خویش، یعنی قلعه پرده را (در غرب میانه) ترک گفت، و در کوهستان اواشدیریکه (ظ:بزغوش داغ کنونی) پناه گرفت، ضمناً نیروهای جنگی را شتابان به پشتیبانی سپاه اورارتویی فرستاد؛ لیکن سارگون آشوری همه موانع را برداشت، همه را شکاند و سیزده دژ زکرتویی را غارت و ویران نمود. سپس یکباره به سوی مغرب، روی به اوشیدیش ماننایی (شهر مراغه کنونی) آورد.
ابواب شمال شرقی جبال زاگروس و اطراف دره های قزل اوزون (سفید رود) علیا و زرینه رود (جغتو) چنانکه گذشت، چون در قلمرو قبیله موسوم به زکرتی / سگرتی قرار گرفت، لاجرم نام آن قبیله مادی بر آنها نهاده آمد. از آنچه گذشت، چنین دانسته می شود که در بخش شمالی آنجا خاندانی از همان قبیله، که عجالتاً فردی از آن به نام متاتی زکرتویی شناخته می آید، حدود سالهای ۷۲۰- ۷۱۰ ق م حکم رانده است. }
منبع: eitaa.com/soltannasir
