مدرار سایتی برای فهمیدن
حنوکا عید گشایش و افتتاح معبد و نور یا عید گشایش دروازه های عالم زیرین و افزایش ظلمت ۹}
{مسیحیان سُریانی واژهٔ یلدا را با خود به ایران آوردند و از آن زمان تا کنون در ایران ماندگار شده است. البته فقط تولد #میترا و هنگام و موقع زمانی آن نبود که در مسیحیت داخل شد، بلکه درواقع امروزه همهٔ مسیحیان جهان، که شب تولد مسیح را جشن می گیرند و تا بامداد بلندترین شب سال را بیدار مانده و با خوردن و نوشیدن به شادی می گذرانند، همان تولد میترا، مسیحای نجات بخش یا سوشیانت را جشن می گیرند و اغلب مراسم و مناسک و آداب شان مقتبس از آیین مهر است.
«یلدا، در منابع تاریخی و شعر شاعران»
در مآخذ ایرانی_اسلامی، شب یلدا به شب میلاد شناخته می شده است. شب میلاد مسیح، مسیحا (=مهر). ثعالبی می گوید که شب میلاد، شبی است که عیسا در آن متولد شده است و در درازی بدو مثل زنند.
باید دانست که میلاد و یلدا که بنا بر مشهور درازترین شب های سال است یکی است. زیرا یلدا واژه ای سُریانی است و در آن زبان درست به معنی میلاد عربی استعمال شده که عبارت از ولادت عیسا (=مهر) باشد و در اصطلاح نجوم آخرین شب پاییز یا نخستین شب زمستان است و درازترین شب هاست در همهٔ سال. در فرهنگ سُریانی به انگلیسی تألیف پاین اسمیت یلدا با نوئل noel تطبیق شده است و از برخی اشعار پارسی رابطهٔ میان میلاد مسیح و شب یلدا درک می شود، از آن جمله معزی گوید : 👇
«ایزد دادار، مهر و کین تو گویی
از شب قدر آفرید و از شب یلدا
زان که به مهرت بود تقرب مؤمن
زان که به کینت بود تفاخر ترسا »
در برهان قاطع از روی این گونه اشعار، تصور شده که یلدا یکی از ملازمان عیسا بوده است، ولی چنین اسم خاصی در کتب ثقهٔ اسلامی از قبیل معارف ابن قُتیبه که عیناً از تورات و انجیل استفاده کرده است دیده نمی شود.
چنان که اشاره شد، شب یلدا را با شب میلاد مسیح تطبیق کرده اند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح «نوئل» که در بیست و پنجم دسامبر تثبیت شده، برابر با تحقیق، در اصل جشن ظهور میترا (مهر) بوده که مسیحیان در سدهٔ
👈 چهارم میلادی آن را روز تولد عیسا قرار دادند.
یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است که دراز ترین شب های سال است. و در آن شب یا نزدیک به آن آفتاب به برج جدی تحویل می کند و قدما آن را سخت👈 شوم و نامبارک می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود. شعرا زلف یار و هم چنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه کنند و از اشعار برخی شعرا مانند سنایی و معزّی که به عنوان شاهد نقل می شود، رابطهٔ میان مسیح و یلدا ادراک می شود. یلدا برابر است با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست و یکم دسامبر. چنان که اشاره شد، به مناسبت، شاعران برای بیان مفاهیمی از این واژه استفاده کرده اند و نشانگر قدمت این یادبود و جشن است : 👇
«چون حلقه ربایند به نیزه، تو به نیزه
خال از رخ زنگی بربایی شب یلدا»
(عنصری)
«نور رایش تیره شب را روز نورانی کند
دود چشمش روز روشن را شب یلدا کند»
(منوچهری )
«[و] گر نیابد خوی ایشان ، در نیابد خلق را
روز روشن در بر دانا شب یلدا شود
مسجد شده چون روز و دلت چون شب یلدا
او بر دوشنبه و تو بر آدینه
تو لیل قدر داری و او یلدا»
(ناصر خسرو)
«به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی
که از یک چاکری عیسا چنان معروف شد یلدا»
(سنایی)
«کرده خورشید صبح ملکت تو
روز همه دشمنان شب یلدا ?»
(مسعود سعد)
«سخنم بلند نام از سخن تو گشت و شاید
که دراز نامی از نام مسیح یافت یلدا»
(سیف اسفرنگی)
«تو جان لطیفی و جهان جسم کثیف است
تو شمع فروزانی و گیتی شب یلدا»
(معزی)
«گر آن کی خسرو ایران و توراست
چرا بیژن شپ اندر چاه یلدا
بیخ کواکب شب یلدا برافکند
[و] همه شب های غم آبستن روز طرب است
یوسف روز به چاه ، شب یلدا بیند
[و] با جفای تو بر ، که خورد از عمر
شب یلدا رفو که کرد پرند
[و] هست چون صبح آشکارا کاین صباح چند را
بیم صبح رستخیز است از شب یلدای من
(خاقانی)
«روز رویش چو برانداخت نقاب از سر زلف
گویی از روز قیامت شب یلدا برخاست
[و] بر آی ای صبح مشتاقان اگر هنگام روز آمد
که بگرفت این شب یلدا ملال از ماه و پر نیم
[و] نظر به روی تو هر بامداد نوروزیست
شب فراق تو هر که هست یلداییست»
(سعدی)
به مناسبت این که طولانی ترین شب سال، نخستین شب زمستان است و تاریکی اهریمنی بیشتر می پاید، این شب در نظر ایرانیان نحس بود. در روزگاران گذشته برای رخنه در تاریکی و زایل ساختن آثار اهریمنی، آتش می افروختند و هر گروهی از خانواده ها و خویشان و دوستان، گرد آتش جمع می شدند و آن را با خوردن و نوشیدن و شادی و گفت و گو به سر می آوردند و این شب های آتشان نام داشت. }
ادامه دارد …
